شهرکهای صنعتی حصارامن شهرهای بزرگ

در سالهای نه چندان دوردرسالهای آغازین شهر نشینی و دوران جوامع کشاورزی ودر کشورمان تاحدود یکصد سال پیش،غالب شهرها دارای حصاریا دیوار بودندکه این حصارها مناطق مسکونی و امن شهرها را از سایر اراضی جدا میکردوحصارها دروازه هایی داشتندکه بواسطه آنهاورود وخروج ها در راستای حفظ امنیت کنترل می شد.حصار شهرها همانگونه که امنیت را به گونه ای تامین میکرد منع بزرگی نیز درمقابل رشد شهربود

                                                        

با صنعتی شدن جوامع ورشد شهرها وپیدایش ابر شهرها ساختار شهر نشینی وکنترل جمعیت و محدوده شهرها نیز دستخوش تحول بنیادین شد.

سیل جمعیت مهاجر جویای کاربه سوی شهرهای بزرگ در کنار کمبود امکانات در شهرهای کوچک وکاهش رونق کار کشاورزی در روستاها،مشکلات بزرگی برای شهرهای بزرگ تازه صنعتی شده پدیدآورد.باگرانی هزینه مسکن به نسبت درآمدهای کارگری وعدم توانایی تامین مسکن مناسب،حاشیه نشینی پدیدار شدوچهره زشت حلبی آبادهادر دهه پنجاه شهر تهران ،نمونه بارزاین ناهنجاری شهری است. این قسمت های شهری که معمولا به شهر اصلی متصل هستند به عنوان فقیرترین منطقه هر شهر شناخته می شوند و محل اصلی بسیاری ازجرایم شهری هستند و کماکان شاهد وجوداین معضل در برخی از شهرهای بزرگ جهان(حاشیه شهرهای بزرگ هند،مصر،برزیل،آفریقای جنوبی و.....) هستیم.علت این معلول زشت در ایران تخریب بنیانهای کشاورزی و احداث ورشد بی برنامه واحدهای صنعتی در دهه چهل وپنجاه بود که بدون در نظر گرفتن مناطق(زون)صنعتی، کارخانجات در حاشیه ورودی شهرهای بزرگ احداث شدندوازدیگرسو،جذابیت کار در شهرهای بزرگ آنها را مقصد مهاجران قرار میداد که شاهد ادامه این رونددرعصر حاضرنیزهستیم.  

در پی سامان دادن به وضعیت پیش گفته ابتدا شهرکهای اقماری وپس ازآن شهرکهای صنعتی درمجاورت شهرهای بزرگ وکوچک احداث و بسیاری از صنایع یا به این شهرکها انتقال یافتند یا در آنها تاسیس شدند . ( شعاع استقرارواحدهای صنعتی به دلایل زیست محیطی به دفعات دستخوش اصلاح شده است تاجایی که اینک درتهران، شعاع 120کیلومتری با حومه شهرهای دیگرتداخل پیدا کرده است!!).

شهرکهای اقماری به دلیل پایین بودن قیمت زمین(بیشتر کشاورزی)وپایین بودن هزینه ساخت مسکن ووجود کارگاههاوکارخانه ها،توانسته اند سهم بزرگی از نیروی کار مهاجر را جذب نمایند وعلاوه برآن درصد بزرگی از نیروهای خدماتی شاغل در شهرهای بزرگ نیز در حومه زندگی میکنند که رفع مشکلات ورود وخروج (صبح وشب)وتبعات فرهنگی واجتماعی وساختاری آنها همچون ارتقاء فرهنگی،ارتقاءبهداشتءپاکیزگی اماکن شهری،حمل ونقل درون شهری وعمومی،درگیریهای منجربه ارجاع به نهادهای قضایی وجرائم متعدد از دغدغه های هرروزه وپرهزینه مسئولان شهری است واین همه در شرایطی است که تعداد نیروهای سیال کارشاغل در خدمات عمومی بسیار کمتر از اشتغال در واحدهای صنعتی بوده است ونگرانی نگارنده این است که باجابجایی این سهم، شهرها شلوغ تر وهزینه های کنترل واداره شهر بیشتر شود.

                                                         

بررسی عوارض ناشی از تغییرات جمعیتی احتمالی ناشی ازپیامد های تعطیلی واحدهای صنعتی برعهده جامعه شناسان و متخصصین آمایش سرزمینی است تا در پی تحلیل بدست آمده زنگ های هشدار رابرای   مدیران شهری به صدادرآورند.

چاپ شده در شماره بهمن93ماهنامه صنعت کفشhttp://sanatekafsh.ir